Wilhelm Joliet
Die Geschichte der Fliese
|
Tegels uit Makkum in kasteel Nordkirchen
Ruiter in achthoek op gesprenkeld fond met uitgespaarde lelie |
|
|
|
01
Centraal gebouw van Kasteel Nordkirchen
Kasteel Nordkirchen ligt in de gemeente Nordkirchen in het district Coesfeld. Het wordt vanwege zijn afmetingen en de barokke bouw ook als het “Westfaalse Versailles’ genoemd. Het is het grootste waterkasteel van Westfalen.
Het huidige slot wordt vooraf gegaan door een waterburcht uit de 16de eeuw van de heren van Morrien. Tussen 1703 en 1734 werd door vorst-bisschop Friedrich Christian von Plettenberg-Lehnhausen in verschillende bouwfasen een begin gemaakt met de bouw en tenslotte door zijn neef, de eerste minister Ferdinand von Plettenberg, voltooid.
De architecten van het gebouwencomplex waren Gottfried Laurenz Pictorius, vanaf 1706 zijn zoon Peter Pictorius en vanaf 1724 Johann Conrad Schlaun. Het centrale gedeelte van het slot is het hoofdgebouw, het Corps de Logis, van daaruit ontstonden de lagere vleugels met onder andere de slotkapel, die U-vormig de esplanade omsluiten. Het totale bouwcomplex is precies symmetrisch en in deze vorm een klassiek voorbeeld van een compleet bewaard gebleven barok bouwwerk, ook al is het in de vroege 20ste eeuw aanzienlijk uitgebreid. Het slot is een navolging van Nederlandse voorbeelden, zoals bijvoorbeeld het paleis Het Loo in Apeldoorn. De uit baksteen opgetrokken façade met een verdeling in zandstenen elementen is karakteristiek voor de barokke bouwwijze in Westfalen, in het bijzonder voor de werken van Johann Conrad Schlaun.
Renovatiewerkzaamheden met tegels uit Makkum
Koninklijke Tichelaar
Tableau op de gevel van het ‘Pothuis’ aan de Turfmarkt in Makkum
In de 18e eeuw werden, net als veel andere Duitse kastelen, Nederlandse tegels in kasteel Nordkirchen verwerkt. Deze zijn destijds in Rotterdam gemaakt.
Omdat het kasteel in de jaren tachtig aan restauratie toe was, werd besloten om in zeven kamers in de westvleugel van het kasteel tegeloppervlakken aan te brengen. Helaas waren er nog maar een paar originele tegels aanwezig. Koninklijke Tichelaar, een Nederlands familiebedrijf opgericht in Makkum in 1689, was bij besluitvormers bekend vanwege de tegelleveringen aan het UNESCO-werelderfgoed Jachthuis Falkenlust en kasteel Augustusburg in Brühl. Er werden voorbeeldtegels van landschappen en ruiters besteld. Historische en nieuwe tegels werden gecombineerd; het bleek dat het niet mogelijk was om oude en nieuwe tegels van elkaar te onderscheiden. De Koninklijke Tichelaar uit Makkum kreeg de opdracht om 2.000 handgemaakte tegels te leveren op basis van oude sponsen. (1)
Ruitertegels in kamers 111 en 112 op de bovenverdieping van de westelijke vleugel
03
Plattegrond van kamers WF 111 en WF 112.
Documentatie van de ruitertegels in kamer WF 111
Het maken van foto's werd ernstig belemmerd door kantoormeubilair. Tafels en kasten konden niet opzij geschoven worden. Deze ongunstige omstandigheid verhinderde ook dat het aantal handgemaakte ruitertegels dat in de kamer was geplaatst kon worden bepaald.
04
Entree vanuit de gang (WF 105) naar de ‘Geranienzimmer’ (WF 111).
05
Detail uit figuur 04.
06
07
Detail van het rechter wandpaneel (Figuur 06).
08
09
10
11
Hoekgedeelte voor de eerste raamnis.
12
21 ruitertegels tussen de twee raamnissen.
13
Hoekgedeelte tussen raammuur en haardmuur.
14
Deur naar kamer WF 112 en twee wandpanelen naar de open haard.
15
Detail uit figuur 14.
16
Open haard met marmeren omlijsting en bakstenen vloer.
17
Ruitertegels rechts van de open haard.
18
Kapstokken belemmeren het zicht op de ruitertegels op de haardmuur.
19
Hoekgedeelte van haardwand en wand naar gang WF 105 met deurkozijn.
Documentatie van de ruitertegels in kamer WF 112
20
21
22
23
Detail uit figuur 22.
24
25
Detail uit figuur 24.
26
27
28
29
Evaluatie van de motieven aanwezig in kamers W111 en W112
1. Naar Antonio Tempesta (2)
|
|
Cyrus de Grote (ca. 600-530 v.Chr.) was de stichter van het Achaemenidische Perzische rijk, versloeg alle voorgaande staten van het oude Nabije Oosten en creëerde het grootste staatsbestel van die tijd. |
a
|
|
Ninus is de mythische gelijknamige stichter van de stad Nineve in Assyrië. |
b
|
|
Semiramis, een Griekse mythische figuur die soms wordt gelijkgesteld met de Assyrische koningin Shammuramat. |
c
2. Niet bij Tempesta
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Opmerkingen
(1) Het rapport ‘Uit eigen bedrijf - Restauratie Nordkirchen’ verscheen in de bedrijfskrant van Koninklijke Tichelaar Makkum ‘De Dieper’ (9 jaar januari/februari 1981).
(2) Antonio Tempesta (*ca. 1555 in Florence - +5 augustus 1639 in Rome) was een Italiaanse schilder, tekenaar en etser. Hij was een leerling van Jan van der Straet, alias Stradanus, afkomstig uit Brugge en de belangrijkste medewerker van Giorgio Vasari. Als onderdeel van het team van Stradanus heeft Tempesta waarschijnlijk gewerkt aan de decoratie van het Palazzo Vecchio en delen van de Uffizi. De meeste van zijn werken maakte hij in Rome, waar hij rond 1580 verhuisde en, afgezien van korte reizen, tot aan zijn dood bleef.
Fotokrediet
Wilhelm Joliet, 01, 02, 04
Schlossverwaltung Nordkirchen, 03
Kupferstichkabinett Dresden, a. b, c uit het Internet (public domain)
dr. Birgit Beisch, 05-29
Literatuur
Wikipedia
Dankzegging
dr. Birgit Beisch wil ik bedanken voor haar foto's, Ruud Stoffels en Pieter Frietema voor hun informatie. Mijn dank gaat uit naar Jan Pluis voor zijn hulp en mijn zoon Norbert voor het redigeren en publiceren van het rapport.
*
Schloss Nordkirchen – Landschaftsfliesen im Achteck auf gesprenkeltem Grund
Landschap in achtkant op gesprenkels fond met uitgespaarde anjer
www.tegels-uit-rotterdam.com/nordkirchen.html
Rotterdamer Reiterfliesen des 18. Jahrhunderts in Schloss Nordkirchen
www.tegels-uit-rotterdam.com/nordreiterfliesen.html