Wilhelm Joliet
Die Geschichte der Fliese
Paleis van de Markiezen van Fronteira
|
Uitzicht op het paleis vanuit de tuin |
Palácio dos Marqueses de Fronteira is een paleis in de wijk São
Domingos de Benfica van Lissabon, aan het Largo de São Domingos de
Benfica, onder de Serra de Monsanto. Het werd tussen 1660 en 1675 in
Italiaanse stijl gebouwd door Dom João de Mascarenhas,
2de Conde da Torre en
1ste Marquês de Fronteira.
De inrichting is tot op de dag van vandaag ongewijzigd gebleven.
Beschouwd als een belangrijk voorbeeld van Portugese
Renaissance-architectuur, is het een van de weinige paleizen die de
aardbeving van Lissabon in 1755 ongedeerd hebben overleefd. Van
binnen en van buiten geeft het paleis een uitstekende indruk van de
pracht en praal van de Portugese adel in de tijd van het Portugese
rijk. |
|
|
|
|
Dom João de Mascarenhas, generaal
|
Dom João de Mascarenhas (1633-1681), bouwer van het paleis, was een
generaal van de Portugese Restauratieoorlog. Hij onderscheidde zich
vooral in de veldslagen van Ameixial (1663) en Montes Claros (1665)
als commandant van de provincies Estremadura en Minho. Dom João de
Mascarenhas was ook generaal van de cavalerie in de Alentejo en
behoorde tot de Raad van State en Oorlog van D. Pedro II.
Tijdgenoten schilderden hem af als een man van wapens en
legendarische kracht. Maar bovenal was hij een geleerde met een
gedegen opleiding. Zijn uitstekende bibliotheek is daarvan een
getuigenis. Toen in 1668 de vrede met Spanje werd getekend, was het
paleis bijna klaar.
Het huis is de privéwoning van de Markiezen van
Fronteira.
Toch zijn sommige kamers, de bibliotheek en de tuin open voor
rondleidingen en culturele manifestaties. |
Galerij van de zeven vrije kunsten / kapelterras
Met het uitzicht op de Venustuin vormt de galerij van bijna 30 m lang en 6 m
breed een mooi terras. Ze is zeer rijkelijk ingericht met azulejos,
vrijstaande godenbeelden en kleurrijke terracotta versieringen in Della
Robbia-stijl, en vormt de overgang tussen tuin en paleis. Hier bevindt zich
ook het oudste deel van het complex met de aangrenzende
16e-eeuwse
kapel. Vooral de grote tegeltableaus van de zeven vrije kunsten zijn
indrukwekkend.
03
De galerij met aan het einde de kapel
Aan het einde van dit terras bevindt zich de paleiskapel met een inscriptie
boven de deur met het jaartal 1584. De gevel van de kapel, die in de 18e
eeuw is gerenoveerd, is versierd met stenen, schelpen, gebroken glas en
porselein. De kapel is het oudste deel van het paleis.
De wand van het terras is volledig bedekt met ‘azulejos’ (dit
is de term voor geglazuurde en meestal gedecoreerde wandtegels in Spanje en
Portugal).
De meeste zijn geschilderd in kobaltblauw met contouren in mangaanpaars op
een witte achtergrond. Het hoogtepunt zijn de tegelschilderijen van de zeven
vrije kunsten, 1. Grammatica: taalkunde (oftewel het leren van Latijn) - 2.
Arithmetica: rekenkunde (getal) - 3. Musica: harmonieleer (tijd) - 4.
Dialectica ofwel logica: redeneerkunst - 5. Rhetorica: kunst van de
welsprekendheid – 6. Geometria: meetkunde (ruimte) – 7. Astronomia:
kosmologie (ruimte in tijd).
De iconografie van de vrije kunsten als vrouwelijke karakters geassocieerd
met een attribuut werd al in 410-439 na Christus vastgesteld door Martianus
Capella.
Bijzonder is dat het tegeltableau van de Grammatica niet op het terras te
vinden is, maar in de aangrenzende open kapel.
De zeven vrije kunsten werden geassocieerd met zeven hemellichaamen. Men
vindt een voorstelling van een hemellichaam in een nis rechts van de
voorstelling van een van de zeven vrije kunsten als volgt: van links naar
rechts: Grammatica / Maan, Arithmetica / Mercurius, Musica / Venus,
Dialectica / Apollo, Rhetorica / Mars, Geometria / Jupiter en Astronomia /
Saturnus.
Tegeltableaus van de zeven vrije kunsten en hun grafische voorbeelden
In opdracht van Dom João de Mascarenhas nam de onbekende Portugese schilder
van de zeven vrije kunsten Nederlandse grafische voorbeelden over van Ioan.
Sadeler I (1550-1600) gebaseerd op tekeningen van Maerten de Vos
(1531-1603). Ze hebben de afmetingen 150x106 mm.
GRAMMATICA
04
Rijksmuseum Amsterdam RP-P-OB-7489
05
Gezicht op de tweedelige voorstelling 'Grammatica'
06
Rechter deel van het tegeltableau 'Grammatica'
07
Hoek van het terras met de open kapel, en een beeld van de godin Diana
ARITHMETICA
08
Rijksmuseum Amsterdam RP-P-OB-7492
09
MVSICA
10
Rijksmuseum Amsterdam RP-P-OB 7495
11
DIALECTICA
12
Rijksmuseum Amsterdam RP-P-OB-7490
13
RHETORICA
14
Rijksmuseum Amsterdam RP-P-OB-7491
15
GEOMETRIA
16
Rijksmuseum Amsterdam PP-T-1891-A-2461
Tekening van Maerten de Vos (1531-1603), Antwerpen 1594, 299x136 mm.
17
Rijksmuseum Amsterdam RP-P-OB-7493
18
ASTRONOMIA
19
Rijksmuseum Amsterdam RP-P-OB-7494
20
Afbeeldingen
Auteur: 01, 02, 03, 05, 06. 07
Rijksstudio Amsterdam: 04, 08, 10, 12, 14, 16, 17, 19
Elvira Kless: 09, 11, 13, 15, 18
Dr. Herbert van den Berge: 20
Gebruikte literatuur
Manuel J. Gandra, Jardins do Palácio Fronteira, Centro Ernesto Soares de
Iconografia en Simbólica, 1a digitale editie, Mafra, 2012
Wikipedia
Dankzegging
Elvira Kless voor de toestemming om haar foto's over te nemen en te
publiceren.
Dr. Herbert van den Berge voor foto 20.
Francine Stoffels voor het corrigeren van mijn Nederlandse tekst.
Mijn zoon Norbert voor het herzien en publiceren van het artikel op
internet.
Fundacão
das Casas de Fronteira e Alorna
Largo São Domingos de Benfica 1
1500-554 Lisboa
www.fronteira-alorna.pt/en/home/
fundacao@fronteira-alorna.pt
Het paleis is alleen te bezoeken als onderdeel van een rondleiding.
Er zijn rondleidingen in het Portugees, Engels en Frans.
Als u van plan bent om het paleis te bezoeken, is het raadzaam om vooraf
contact op te nemen met de administratie van het paleis.
Let ook op mijn publicaties:
- Fronteira Palace in de wijk Benfica in Lissabon -
Deel 1
‚Außenansichten des Palastes und Fliesentableaus an der Ostwand des
Hauptgebäudes‘
www.geschichte-der-fliese.de/fronteira.html
Deel
2
‚Polychrome Fliesentableaus im klassischen Garten des Palastes und am Bassin
vor der Casa do Fresco‘
www.geschichte-der-fliese.de/front.html
Deel 3
‚Holländische Fliesenbekleidungen im Gemäldesaal (Sala dos Painéis)
www.geschichte-der-fliese.de/fron.html
Deel 4:
‚Schlachtensaal (Sala das Batalhas)
www.geschichte-der-fliese.de/fro.html
Teil 6: Casa do Fresco / Haus der Erfrischung
Teil 7:
‘Tanque dos Cavaleiros – Brunnenanlage mit vierzehn Reiterbildern’