Wilhelm Joliet
Die Geschichte der Fliese
|
|
en een 18e-eeuwse azulejos-cyclus op de wanden in de Sala dos Reis, koningszaal |
Real Abadia de Santa Maria de Alcobaça
Alcobaça
ligt in een nauw dal bij de samenvloeiing van de Rio Alcoa en Rio Baga.
Deze Real Abadia de Santa Maria de Alcobaça ontstond, hoe kan het ook
anders, na een gelofte. Als dank voor de verovering van Santarém in 1147 op
de Moren en als dankzegging aan Bernard van Clairvaux, voor zijn hulp bij de
erkenning van het koningschap van Afonso Henriques door de paus, werd in
1152 een domein geschonken aan Franse cisterciënzer monniken. Voorwaarde was
dat zij het land zouden ontginnen en een klein klooster zouden bouwen. In
1178 werd met de abdij begonnen, die in 1222 voltooid was. Binnen een eeuw
was Alcobaça het machtigste klooster van Portugal.
De abt
De abt genoot een hoog aanzien. Hij was raadsman van de kroon en zijn
bevoegdheden strekten zich uit over dertien
steden, drie havens en twee kastelen. Duizend min één monniken, het volgens
de regels toegestane maximum, bevolkten de abdij, die in de loop der eeuwen
heel wat wijzigingen heeft ondergaan: toevoeging van een aantal
kloostergangen, een keuken en een sacristie.
Aardbeving en verwoesting door de Fransen
De aardbeving van 1755 maar
vooral de verwoesting door de Fransen tijdens de Napoleontische oorlogen in
het begin van de 19e eeuw, waarbij de koorstoelen als brandhout werden
gebruikt, hebben van het oorspronkelijke kloostergedeelte weinig
overgelaten.
Een gigantisch complex
Wat overbleef is een gigantisch complex, waarvan een deel te bezoeken is.
Het bestaat uit een kerk, vijf kruisgangen, een enorme slaapzaal, een
ziekenhuis, bibliotheek, keuken en andere bedrijfsgebouwen. De minst
geslaagde wijziging is de bouw in het begin van de 18e eeuw van de façade
met twee torens aan de westzijde in barokstijl. Alleen het sobere, gotische
portaal en het roosvenster werden geïntegreerd in de oorspronkelijke
vroeggotische stijl. In nissen naast het portaal staan uit Carraramarmer
gehouwen beelden van Benedictus en Bernardus en in een nis boven het
roosvenster dat van Nossa Senhora de Alcobaça. Wel oorspronkelijk is het
exterieur van de apsis met zijn elegante luchtbogen.
De Kerk
Bij binnenkomst van de kerk begrijpt u dadelijk de enorme cultuurhistorische
betekenis van deze kerk. Overeenkomstig de strenge ascetische leefregels van
de cisterciënzers is eenvoud en soberheid troef in deze driebeukige
hallenkerk, de grootste van heel Portugal. Clairvaux en Pontigny, in
Bourgondië, stonden model en op haar beurt diende deze kerk als voorbeeld
voor alle andere grote vroeggotische kerken in Portugal.
De majestueuze indruk en het grandioze perspectief worden mede veroorzaakt
door de twee rijen dicht op elkaar geplaatste robuuste, witte zuilen. De
zijbeuken zijn smal en geen enkele opsmuk onderbreekt het strakke
lijnenspel. Aan het eind van het schip licht het koor ietwat op via de
kleurloze vensters.
Pedro I en Dona Inês de Castro
Hoe rijk en verfijnd van beeldhouwkunst zijn daarentegen de twee 14e-eeuwse
flamboyant-gotische graftombes, van de hand van een onbekende meester, van
het legendarische liefdespaar Pedro I en Dona Inês de Castro in het transept.
Tegenover elkaar geplaatst, opdat zij op de Dag des Oordeels elkaar
gelijktijdig recht in de ogen kunnen zien. De beschadigingen aan de hoeken
zijn het werk van Franse militairen. De tombe van Inês de Castro staat
links. Zij is gracieus afgebeeld: in de ene hand heeft zij een handschoen en
met haar andere hand speelt ze met haar parelketting. Engelen houden haar
lijkwade vast en ondersteunen haar hoofd.
De kapittelzaal
01
De Sala dos Reis, Koningszaal
Een 18e-eeuwse azulejos-cyclus op de wanden verhaalt de stichting van het
klooster. De negentien terracottabeelden van een aantal Portugese koningen
zijn door de monniken zelf vervaardigd.
02
Kroning van D. Afonso Henriques door Saint Bernhard en paus Alexander III.
De gelofte van Koning D. Afonso
Henriques
03
04
05
Voto que ElRey D. Affonsso Henriques fez defundar o real Mosteiro de
Alcobaça Se conseguisse, por intercessão de P.L.S. Bernardo a vitoria, e a
conquista da Villa de Santarem, caminhando a esta empreza em companhia de
seu Irmão o Infante D. Pedro só com 250 homens armados.
De gelofte van Koning D. Afonso Henriques dat hij het koninklijke klooster
van Alcobaça zou stichten als hij, met hulp van de Heilige Bernardo (Saint
Bernard de Clairvaux), de plaats Santarém zou veroveren. Hij is onderweg
naar deze onderneming met zijn broer D. Pedro en slechts 250 gewapende
mannen.
Openbaring uit de Hemel
06
07
08
Sabendo P.L.S. Bernardo por revelação do Céu o voto que ElRey D. Affonso
Henriques fez da fundação de Alcobaça e aceitando o com as condições que foi
feita roga a Deos com os seos Monges pelo bom successo da empresa dos
Portuguezes.
Door een openbaring uit de Hemel wist Sint Bernardo van de gelofte van de
koning dat hij Alcobaça zou stichten en aangezien hij met de voorwaarden
instemt bidt hij met zijn monniken tot God om de goede afloop van de
onderneming van de Portugezen.
Afonso Henriques neemt de plaats
Santarém in
09
10
11
E scala e toma ElRey D. Affonso Henriques com 250 Portuguezes a villa de
Santaram.
D. Afonso Henriques neemt met zijn 250 Portugezen de plaats Santarém in,
door met ladders tegen de muren te klimmen.
Sint Bernardo deelt zijn monniken het nieuws mee van de verovering van
Santarém
12
13
14
Dá P.L.S. Bernardo notícia aos seus Monges em Claraval da Conquista de
Santarém na manhã da mesma noite em que foi tomada e com elles dá graça a
Deos por esta felicidade.
Sint Bernardo deelt zijn monniken in Claraval het nieuws mee van de
verovering van Santarém op de ochtend na de nacht waarin Santarém ingenomen
werd en dankt samen met hen God voor dit geluk.
Sint Bernardo ontvangt de brief van
D. Afonso Henriques
15
16
17
18
Recebe P.L.S. Bernardo em Claraval a carta de ElRey D. Affonso Henriques em
que lhe dá notícia da Conquista de Santarém e lhe pede os Monges para
satisfazer o voto quando já o Santo sabia esta fortuna e tratava mandar os
Monges para a fundação deste consigne/insigne o real Mosteiro de Alcobaça e
lhe dava para isto
as medidas.
Sint Bernardo ontvangt in Claraval (Clairvaux) de brief van D. Afonso
Henriques waarin hij hem bericht over de verovering van Santarém. Hij vraagt
de monniken de gelofte na te komen. Intussen wist de Heilige reeds van die
gelukkige gebeurtenis en stuurde hij de monniken naar hem toe om hem de
afmetingen te geven voor de stichting van het koninklijke klooster van
Alcobaça.
De vijf monniken en de Portugese ridder overhandigen het antwoord van Sint
Bernardo
19
20
21
Chegão a Coimbra os Sinco Monges de Claraval e o fidalgo Portuguez; e
entregão a resposta de R.L.S. Bernardo a ElRey D. Affonso Henriques.
De vijf monniken en de Portugese ridder arriveren in Coimbra en overhandigen
het antwoord van Sint Bernardo aan D. Afonso Henriques.
D. Afonso Henriques en de vijf monniken bakenen de begrenzingen af voor het
nieuwe klooster
22
23
24
Reprezentão-se a ElRey D. Affonso Henriques e aos sinco Monges as
confrontações que R.L.S. Bernardo lhe deo do alto para o novo Mosteiro no
campo que hoje chamão da e nele lançarão as linhas para a sua fundação.
D. Afonso Henriques en de vijf monniken bakenen de begrenzingen af voor het
nieuwe klooster zoals Sint Bernardo die hun gegeven heeft op het terrein en
leggen de omtrekken ervoor vast.
(Noot: het klooster wordt het evenbeeld van dat van Clairvaux)
D. Afonso Henriques en de vijf monniken die hem volgden zijn bezig de omtrek
te bepalen van het nieuwe klooster
25
26
27
Achão ElRey D. Affonso Henriques e os sinco Monges que o seguião, o novo
Mosteiro deliniado aonde hoje existe.
D. Afonso Henriques en de vijf monniken die hem volgden zijn bezig de omtrek
te bepalen van het nieuwe klooster daar waar het nu nog bestaat.
Klooster van Alcobaça waarvoor D. Afonso Henriques de eerste steen legt
28
29
30
Fundação do Real consigne Mosteiro de Alcobaça em que ElRey D. Affonso
Henriques lança a primeira pedra deste edifício
Stichting van het klooster van Alcobaça waarvoor D. Afonso Henriques de
eerste steen legt.
Photo Credits
Eigen opnames: 16/17/20
Archief Rainer Marggraf: alle andere opnames
Gebruikte
literatuur
Wikipedia
Maria Augusta Lage Pablo da Trindade Ferreira,
Mosteiro de Santa Maria de
Alcobaça (Lisboa – Mafra 2002)
Maria Filomena Silvia Martins, Azulejos do Juncal; Contributos para a
história do azulejo em Portugal (Juncal 1997)
Francine Stoffels dank ik voor haar medewerking.
Ik dank Francine Stoffels en Hennie Bos voor het vertalen van de teksten in
de cartridges.
Met dank aan mijn zoon Norbert voor het
bewerken en publiceren van het rapport.
Mosteiro de Santa Maria de Alcobaça
Praça 25 de Abril • 2460-018 Alcobaça
Telefon +351 262 505 120
Fax +351 262 505 130
E-mail: mosteiro.alcobaca@igespar.pt
Website
www.mosteiroalcobaca.pt